Συνολικές προβολές σελίδας

Κυριακή 6 Μαΐου 2007

Φιλάκια!

Ου φίλημα σοι δώσω καθάπερ ο Ιούδας

(Λειτουργία Ιω. Χρυσοστόμου)


Πολιτισμός είναι η κρέμα που μένει όταν βράζουν, χρόνια και αιώνες, στο ζουμί τους τ' ανθρώπινα σύνολα. Κάθε κοινωνική δράση, θετική ή αρνητική, παράγει ένα πολιτισμικό υπερπροϊόν· δημιουργεί εκείνη την άλω που αργότερα ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι θα μελετούν ως τον βασικό συγκολλητικό ιστό της πορείας από τη ζωή του Homo Sapiens στα παιχνίδια του Homo Ludens. Ενώ όμως ο πολιτισμός αφορά τη συντονισμένη ζωή των ομάδων, τους θεσμούς, τις αισθητικές τους επιλογές, τις εκφραστικές εμμονές τους ή το πώς πολεμάνε, αγαπιούνται ή και πεθαίνουν, η τέχνη ακολουθεί έναν πολύ πιο μοναχικό δρόμο. Η τέχνη είναι απότοκος της μοναχικής επιλογής, του τρόπου δηλαδή με τον οποίο το άτομο αποφασίζει να μιλήσει στον εαυτό του -πρωτίστως- για την αγάπη, τον θάνατο, την τρέλα ή την επιθυμία που κατακλύζουν τα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα.


Βέβαια, εν αρχή ην ο πολιτισμός, δηλαδή η συνείδηση του ανθρώπου ως προς το ανήκειν σε μια ομάδα. Ηταν τότε που τα πάντα, το κυνήγι, η μάχη, η ταφή των προσφιλών, ο γάμος, η γέννηση, η συλλογή των καρπών, η μετακίνηση των φυλών συνιστούσαν ιεροτελεστίες, εκφράσεις του μεταφυσικού δέους: της χαράς για το υπάρχειν -αρχαϊκό, δηλαδή μειδίαμα- και του ιερού φόβου για το επέκεινα. Ενός φόβου που δεν είχε καθόλου να κάνει με τη σημερινή απόκρυψη του θανάτου, την οφθαλμαπάτη του μη τέλους με την οποία εκπαιδεύονται οι σημερινές κοινωνίες· αυτές που, όπως λέγαμε τις προάλλες, εξορίζουν το πένθος υπέρ μιας διαρκούς, στανικής διασκέδασης μέχρις εσχάτων. Κάτι τέτοιο όμως δεν εξοστρακίζει τον θάνατο. Αντιθέτως... Στις αρχαϊκές κοινωνίες ο θάνατος είναι η φυσική συνέχεια της ζωής. Η Πενθεσίλεια θλίβεται όχι επειδή πεθαίνει αλλά επειδή τη στιγμή του θανάτου της δέχεται κατάστηθα το βλέμμα του έρωτα μέσα από τα μάτια του εκτελεστή της. Πρόκειται για το ανάλογο του «Για δες καιρό που διάλεξε κ.λπ.» της θυσίας στην Αλαμάνα.


- Γιατί δεν μοιρολογούνε πια τους νεκρούς τους οι άνθρωποι; Γιατί δεν τους ξενυχτάνε όπως άλλοτε στα κατάφωτα σαλόνια των σπιτιών τους; Ποιος πολιτισμός τους επιβάλλει να κλείνουν το αγαπημένο σώμα σ' ένα ψυγείο εκείνη την κρίσιμη νύχτα προ της ταφής και οι ίδιοι να καταφεύγουν στα Lexotanil ή τα Landose μήπως και ξεχάσουν, μήπως και κοιμηθούν, μήπως και δεν νιώσουν πόσο δίπλα τους είναι ο θάνατος; Αλίμονο αν θρηνούσε έτσι τον νεκρό Πάτροκλο ο Αχιλλέας ή την κυρά της την Ηγησώ η θλιμμένη θεραπαινίδα, η κόρη του σπαρακτικά συγκρατημένου επιτύμβιου στο Εθνικό Μουσείο (τέλος του Ε' αι.).


Κατά τ' άλλα, σαχλές ευχές που μόνο σαν αποτροπαϊκές καρικατούρες μπορούν ν' ακουστούν του τύπου «να 'στε καλά», «να 'στε πάντα καλά» και... «φιλάκια». Οι πάντες στέλνουν νοερά «φιλάκια» -με γονατίζουν τα συνεχή υποκοριστικά, αφού ούτε καν την ευθύνη ενός πραγματικού φιλιού δεν αναλαμβάνουν οι άνθρωποι-, στο τραμ, στο μετρό, στους δρόμους. Αναρίθμητα κινητά «φιλάκια» βγάζουν τους βιαστικούς «φιλόφρονες» από την ευθύνη ενός αληθινού ασπασμού. Το φιλί λ.χ. στα χείλη του νεκρού συντρόφου, αυτό που έδωσε ο Ιμπραήμ στον Παπαφλέσσα αλλά δεν είδε η κ. Ρεπούση στο πλαίσιο της πολιτικής του συμψηφισμού των συναισθημάτων και της εξίσωσης των φιλιών. Εφόσον λοιπόν η ιστορία γράφεται με αμοιβαίους (;) συμβιβασμούς και προαποφασισμένες υποχωρήσεις, τότε και οι νέες γενιές ακριβοδίκαια διδάσκονται ότι φιλάμε τους ανθρώπους μόνο μέσα από τα κινητά και τους δίνουμε, αποκλειστικά, φιλάκια. Για να 'ναι πάντα καλά!


Ο πολιτισμός (μας) λοιπόν αφορά συλλογικότητες, ενώ η τέχνη ατομικές περιπτώσεις. Αμφότερες βέβαια οι έννοιες συγκροτούν συγκοινωνούντα δοχεία αφού η τέχνη του ενός, υπό περιπτώσεις, επηρεάζει τον πολιτισμό των πολλών και αντίστροφα η ατομική έκφραση διαποτίζεται από την περιρρέουσαν ατμοσφαίραν. Οταν μάλιστα αυτή η ατμοσφαίρα φενακίζεται ή ανατρέπεται, τότε έχουμε avantgarde. Μόνο που για να υπάρξει πρωτοπορία απαιτείται οι άνθρωποι ν' ανταλλάσσουν γροθιές και χαστούκια κι όχι... φιλάκια. Οταν επέστρεψε ο Γιάννης Ψυχάρης στην Ελλάδα, δήλωσε: Θέλω δόξα και γροθιές! Α propos το «Ταξίδι μου» κυκλοφόρησε το 1888, τη χρονιά που ο Νίτσε και ο Χαλεπάς έπαιρναν το δρόμο για το Ψυχιατρείο. Κι ο Βαν Γκογκ καλλιεργούσε τα πιο ομιλητικά και δακρυρροούντα ηλιοτρόπια στην ιστορία της κηπουρικής. Σκεφθείτε: Ο Καντ θεωρούσε την αρχιτεκτονική των κήπων -ένα είδος κηπουρικής χώρων δηλαδή- ανώτερη από τη ζωγραφική! Επειδή βρισκόταν, έλεγε, πολύ κοντά στη δράση της φύσης. Της Natura Naturans. Τι σας λέω τώρα... Και για όποιον δεν κατάλαβε... φιλάκια!


ΥΓ1: Τρελαίνουν επίσης οι τύποι που στέλνουν φιλάκια στο πουθενά φλυαρώντας από ένα μανταλάκι που έχουν στ' αφτί.


ΥΓ2: Κύριε πρωθυπουργέ, υπομονή. Καταφτάνει η Γιουροβίζιον και τελειώνουν τα δεινά σας. Σε λίγο όλοι ομολογουμένως θα ασχολούμεθα με την αισθητική Σαρμπέλ. Εχει προς τούτο βοηθήσει τα μάλα η ΕΡΤ. Η μαλα-τηλεόραση. Κύριε Ρουσόπουλε, πάμε καλά! Εξαποδώ!


06/05/2007



Νάκης Παναγιωτίδης, Giacomo Guidi, Roma 2007. Οπως λέει και ο φίλος μου ο Κώστας, ο ανθοπώλης της Χαρ. Τρικούπη: «Υγεία πάνω απ' όλα. Μόνο ο Θεός δεν παίρνει λεφτά».

7 σχόλια:

  1. Εμένα με φοβίζει ότι σε λίγα χρόνια τα φιλάκια και τις συναφείς οικειότητες θα τις μοιραζόμαστε με τους συντρόφους μας αποκλειστικά και μόνο μέσω της τεχνολογίας...για να μην πω ότι μέχρι τότε οι σύντροφοί μας ενδέχεται να μην είναι καν απτοί!!

    Δεν είναι υπέροχη η γενιά μου; Η ναρκοθετημένη γενιά των '20s του 21ου αιώνα..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Χαίρουμε που βλέπω να προσπαθείτε. Που ανθίστασθε στο life style, το ποίο όχι μόνο διαπερνά τα πάντα στο δημόσιο και πνευματικό χώρο, αλλά τώρα πια έχει εισχωρήσει την ουρά του ακόμα και στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Και μάλιστα βαθιά. Νιώθει έτσι κανείς την συντροφιά και την παρέα κάποιων που δεν γνωρίζει.
    ·
    Ξέρετε τι πρόσφατο αποκαρδιωτικό πολιτικό παράδειγμα μου θυμίζει αυτό; την τρομακτικο-συγκλονιστική πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Τότε θα θυμάστε που τρέχαν όλοι ΄΄να την κοπανίσουν΄΄ σαν τα ποντίκια και να απομακρυνθούν από τις ευθύνες. Τότε που δεν άκουγαν καν. Λες και οι άλλοι δεν αγαπήσαμε ποτέ αυτό το παγκόσμιο ελπιδοφόρο πείραμα του ανθρώπου και δεν προσπαθήσαμε με όλη την αθωότητα και την δύναμή μας για αυτό, ώσπου αντιληφθήκαμε το τέρας που είχε γεννήσει αθέατα στα έγκατά του.
    ·
    Έτσι και αυτοί οι σημερινοί του life style διαβλέπω να προετοιμάζουν ήδη τα επιχειρήματά τους, για την γνωστή εκ των υστέρων δικαιολόγηση και να σκορπάνε σαν τους αρουραίους στις τρύπες να κρυφτούν. Γιατί καταλαβαίνετε πιστεύω, πως ζούμε την πιο τραγική εποχή της ιστορίας του ανθρώπου.
    ·
    Όμως ο λόγος που σας γράφω αυτό το σημείωμα δεν είναι μόνο αυτός. Είναι ότι διαπίστωσα να έχετε συλλάβει ένα εξαιρετικά ουσιώδες θέμα (6/5/07), αυτό που εισχωρεί βαθιά στην συνείδηση και σφραγίζει ανεξίτηλα την ζωή του κάθε ενός μας, ή ως ένθεου ή ως άθεου εξ ίσου. Αυτό που λέτε : γιατί δεν μοιρολογούμε πιά τους νεκρούς μας οι άνθρωποι;
    ·
    Δεν κλαίμε πράγματι πλέον για τους φίλους μας που έτυχε να χαθούν γρήγορα, για τους πατεράδες και τις μανάδες, ούτε για τις παλιές μας αγάπες, ακόμη και τα παιδιά μας. Όλα είναι φυσιολογικά σε αυτόν τον βωμό της ταχύτητας και της παντειοκτόνας ΄΄εξέλιξης΄΄. Ή όπως συνηθίζω να το λέω, απεικονίζοντας την κυνικότητα αυτών των χρόνων , ΄΄Δεν έχουμε καιρό να κλάψουμε τους νεκρούς μας. Ούτε να τους θάψουμε.
    Η ανάπτυξη χρειάζεται αυτόν τον χρόνο δικό της.΄΄
    Αυτό όμως σημαίνει ότι ζήσαμε νεκροί.
    Σας εύχομαι να αντέχετε.

    nefestoras1.blogspot.com

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Παίρνω αμπάριζα και βγαίνω:
    Ποιά νοσοκόμα των εθίμων, Nurse Αdet, να μας γιατρέψει;

    http://users.sch.gr/veccio/ereyna/nurse_adet.htm

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. vefestoras,
    μ΄άρεσε πολύ το καλογραμμένο σου κείμενο. Μπορώ να αναδημοσιεύσω ένα του κομμάτι;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Afroditi,
    αρκεί να μην γινόμαστε κι εμείς κομμάτι της νάρκης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Είναι δύσκολο να μην τις πατήσεις στην ηλικία μου αλλά το παλεύουμε..

    Υ.Γ. συγχαρητήρια για τη στήλη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Οφείλω να παραδεχτώ ότι πριν διαβάσω το άρθρο σας της 6ης Μαΐου με κέντρισε ο τίτλος του, «Φιλάκια!» καθώς αποτελεί μέρος του λεξιλογίου που χρησιμοποιώ αρκετά συχνά. Αποτελειώνοντας λοιπόν την ανάγνωση παρατήρησα κυρίως δύο θέματα που επισημαίνετε, την «οφθαλμαπάτη του μη τέλους» από τους σημερινούς (νέους) ανθρώπους και τα «νοερά “φιλάκια”» που οι ίδιοι στέλνουν.

    Σχετικά με το δεύτερο μπορώ να πω ότι με βοηθήσατε να καταλάβω την «ανευθυνότητα» αλλά και τον βαθμό υποκρισίας που χαρακτηρίζουν κάθε έναν από εμάς που στέλνουμε αυτά τα -τυπικά συνήθως- φιλιά. Και επειδή δεν πολυσυμπαθώ τις ανούσιες χειρονομίες να είστε σίγουρος ότι θα ξαναστείλω φιλάκια μόνον όταν το εννοώ πραγματικά!

    Ευχαριστώ λοιπόν που με βοηθήσατε στο παραπάνω… Ωστόσο θα ήθελα να σας πω και κάτι άλλο που με προβλημάτισε. Έχει να κάνει με τον ισχυρισμό σας ότι στις μέρες μας οι άνθρωποι δεν θέλουμε να αποδεχτούμε το θάνατο αγαπημένων προσώπων και γι’ αυτό δεν πενθούμε με τον τρόπο που γινόταν παλιότερα. Θεωρώ τη συγκεκριμένη άποψη κάπως σκληρή και απόλυτη και δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο άνθρωπος στον θάνατο φίλου ή συγγενή δεν θα κλάψει ή θα συμπεριφερθεί σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Πιθανόν σε σύγκριση με το παρελθόν να είναι πιο συγκρατημένη η αντίδρασή του λόγω της άποψης που σήμερα κυριαρχεί, ότι πρέπει να προχωράμε σε κάθε δυσκολία, πράγμα που «αναγκάζει» τον κόσμο να είναι ρεαλιστές.

    Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα δεχόμουν ότι «δεν έχουμε καιρό να κλάψουμε τους νεκρούς μας», όπως ισχυρίζεται ο nefestoras1.blogspot.com και όπως εσείς ο ίδιος προφανώς υπαινίσσεστε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή